Öğrenim ve öğrenimin odak noktaları(*)

Faiz Cebiroğlu

Çocuk gelişiminde, üzerinde önemle durduğumuz konu, öğrenim planları ve bu plan çerçevesindeki öğrenimin  temel odak noktalarıdır. Evrimsel bir süreç içerisinde oluşan bilgi, beceri gibi değişimler, çocuğun bireysel, sosyal ve tüm alanlardaki gelişimin bir niteliksel ifadesi oluyor. Bu niteliksel ifadeler,  gelişim sürecinde, eylemsel yetkeli süreçte şekilleniyor. Öğrenim ve öğrenimin odak noktaları burada, bu süreçte anlam kazanıyor.

Çocuğun bulunduğu aşamaya göre, gelişim aşamasına göre,  öğrenim sürecin yarattığı ve yaratacağı değerler vardır. Bu yazıda,  3 – 6 yaş evresi için sınırlandırdığım bu öğrenimin değerleri üzerinde kısaca durmak istiyorum:

Deneyim, çocuğun yaşadığı dünyayın önemini anlama ve kavramaya imkan verme süreci.

Kimlik gelişimi, çocuğun kendini tanıması ve bilmesi; ben kimim? sorusuna cevap bulması ve öğrenmesi süreci.

Pratik, deneyimlerle, eylemsel temrinlerle, çocuğun yaşadığı dünyayı işlemesi ve tanımaya başlaması süreci.

Katılım, çocuğun başkalarıyla birlikte yer alarak sosyal yeteneğini geliştirmesi süreci.

Altı aylık ya da yıllık planlar çerçevesinde hazırladığımız bu öğrenim cedveli, pratikte anlam kazanıyor; belirli bir süreç içinde de öğrenimin odak noktaları  açığa çıkıyor. Odak noktaları genellikle altı yöne çevrilmiştir:

1- Dil: Çocuğun kendini anlamada ve tanımada temel araç dildir. Kimliğin yaratılması ve  çocuk kültürün taşınmasında ve iletilmesinde temel araç dildir. Bu bazda, dilin gelişimi için yaptığımız çalışmalar büyük önem taşıyor. Çocuğun gelişim evresine göre planlanan oyun ve aktiviteler… Ya da projeler: Değişik temalar, örnek olsun, devinim, doğa, estetik gibi konularla çocuğun dilini geliştirmesi için yoğun çabalar gösterilir. Bu dilsel sürecin niteliksel değişimi, çocukta şöyle anlam ve güven verir / veriyor:

” Ne dediğimi  ”duymadan”,  ne söylemek istediğimi ifade edemem!”

2- Sosyal yetenek: Çocuğun toplumda başkalarıyla birlikte yer alabilme yeteneği. Burada, empati kavramı üzerinde yoğunlaşarak, çocuğun duygularını ifade etmesi, iyi arkadaş olmanın ne demek olduğunu;  başkalarına gösterilen ilgi ve yardımın ne olduğu gibi ipuçlarından kalkarak, çocuğun sosyal yeteneğini geliştirmenin yolları açılır. Sosyal yetenek gelişimini desteklemenin temel noktaları var:

-         İçinde bulunduğu gurubun bir üyesi olduğunu bilme.

-         Sırası gelinceye kadar, başkalarını dinlemeyi öğrenme.

-         Başkalarıyla birlikte oyun oynama yeteneği.

-         Başkalarını dikkate alma.

-         Sorumluluk kabül etme

-         Gurup içerisinde çıkan ihtilafları çözebilme yeteneğini alma /sahip olma.

Bu sürecin temel değeri:

”Birbirimizi dinliyor, farklılıklarla birlikte  büyük katılımların da  parçasıyız.”

3- Bireysel gelişim: Yine çocuğun bulunduğu gelişim evresine göre bireysel gelişim; özgüven, özdeğer, şahsiyet ve merak gibi alanlarda odaklaşıyor.

Özgüven, çocuğun kendine inanması, kendisine verilen bir görevi yapabilme güvenin oluşması.

Özdeğer, çocuğun kendini değerli bir yaratık olarak algılaması ve bundan sevinç duyması.

Şahsiyet, çocuğun kim olduğunu bilmesi, kendi karekterini tanıması ve kabül etmesi.

Merak, çocuk açık, ilgi duyan ve merak eden bir  yaratık olması.

Bu sürecin sonucu:

”Ben buyum ve bireysel gelişimim budur.”

4- Doğa: Çocuğun doğayı tanıması; doğada yer alan bitki ve hayvanlara ilişkin bilgi sahibi olması ve doğanın insanlar için ne kadar önemli olduğunu kavramasıdır.  Çocuğun,  küresel çevreciliğin ne olduğunu öğrenmesi ve çevre bilincinin yükselmesi için çaba sarfedilmesi.

Bu öğrenim noktasının değeri:

”Sağlıklıyım, çünkü çevreme ve doğaya sahip çıktım.”

5- Kültürel ifade tarzları / değerler: Çocuğun duyuları ve ütopyası, oyun, şarkı, müzik ve atölyelerde değişik meteryalerle çalışılarak desteklenir. Bu aktiviteler aracılığı ile çocuk, demokratik kültürün sürecini tanıma, sorumluluk alma ve kendisi karar verme gibi değerleri öğreniyor.

Duyular ve ütopya,  genellikle, resim, boya, şarkı, dans, müzik gibi alanlarda kendini gösterir ve gösteriyor.  

Bu süreçten çıkan değer:

”Artık, nerede, nasıl, ne, kimle oyun oynayacağımı, ve hangi beceride yoğunlaşacağıma ”kendim karar verebilirim.”

6- Vücut ve devinim: Çocuğun kendini ve vücudunu tanıması. Sağlıklı yemek, sebze, meyva ve vücut için önemli olan devinim, hareketler.

3 – 6 yaşa uygun, vücudun devinimini  destekleyen spor aktiviteleri: oyun topları, koşu, ritimsel müzik, dans, oyunlar.

Çocuğun vücut gelişimi için önemli olan bilinçlenmeyi alması süreci, öğrenimin bir başka odak noktasını oluşturuyor.

Bu noktanın sonucu da:

”Güven doluyum, enerji doluyum, sevinçliyim. Çünkü çok sağlıklıyım.”

Evet…Pedagojide, değişik yaş gurupları için hazırladığımız öğrenim planları ve bu plandan çıkan odak noktaları bunlardır. Çocuğun, eylemsel yetkeli, topyekûn olarak gelişmesi yani ”kompetan” çocuk olması için öğrenime dair böylesi imkanların yaratılması pedagojinin olmazsa olmaz prensibidir.

---------

(*) Okur, ”Türkiye’de, bilimsel eğitim ve öğretimin yok edilmeye çalışıldığı bir dönemde, yazdıklarımın ne anlamı var? diye sorabilir.

Evet, Türkiye’nin şu anki eğitim haline bakarsak, okura, hak vermemek elde değil. Ama ben yazarken, ileriyi düşünerek yazıyorum. İlerde büyüyüp, Türkiye’de mükemmel öğretmen olacak çocukları düşünerek yazıyorum. Belki de daha doğmamış çocuklara yazıyorum.